Szkoła Podstawowa
w Mszczonowie

Młodzi Historionauci w akcji

Wśród różnych projektów historycznych, inspirowanych 100 rocznicą odzyskania niepodległości, a zrealizowanych w Szkole Podstawowej w Mszczonowie, znalazł się również programem edukacji historycznej Historionauci. Został on opracowany przez Centrum Edukacji Obywatelskiej we współpracy z Narodowym Instytutem Muzealnictwa i Ochrony Zbiorów, portalem Historia: Poszukaj. Motywem przewodnim programu były Drogi do niepodległości, postrzegane z perspektywy historii regionalnej. W celu wykonania zaplanowanych działań (poznania historii lokalnej z lat 1795 – 1921 z wykorzystaniem różnorodnych źródeł informacji) niezbędna była dla nas ścisła współpraca z Izbą Pamięci Ziemi Mszczonowskiej.

Zgodnie z założeniami programu Historionauci uczniowie mieli w ramach swoich działań opowiedzieć historię odzyskania niepodległości za pomocą wybranych lokalnych obiektów muzealnych: obrazów, dokumentów, zdjęć, rzeczy codziennego użytku, które pochodziły z okresu 1795-1921 (pierwsza data oznacza trzeci rozbiór Polski, druga - traktat ryski, na mocy którego ustalono wschodnią granicę II Rzeczypospolitej). W związku z tym młodzież kilkakrotnie wybrała się do Izby Pamięci Ziemi Mszczonowskiej, żeby zapoznać się z eksponatami znajdującymi się w lokalnym muzeum. Sojusznikami naszej szkolnej grupy okazali się pracownicy Izby Pamięci Ziemi Mszczonowskiej: pani Dagmara Bednarek, pani Aleksandra Kacprzak oraz pan Piotr Dymecki.

Uczniowie, realizując zadania (podczas zajęć pozalekcyjnych) związane z programem Historionauci (w oparciu o udostępnione przez CEO materiały, narzędzia internetowe) pracowali metodą projektu edukacyjnego, która wymagała od nich: współpracy, poszerzenia wiedzy z zakresu historii lokalnej z lat 1795 – 1921, korzystania z różnorodnych źródeł informacji, jak również umiejętności informatycznych, obróbki zdjęć, tworzenia narracji historycznej w oparciu o materiały i zdjęcia pozyskane podczas wizyt w naszym lokalnym muzeum - Izbie Pamięci Ziemi Mszczonowskiej.

Podczas jednego ze spotkań (wizyta trwała dwie godziny) pan Piotr Dymecki w interesujący sposób omówił eksponaty znajdujące się w poszczególnych salach. Najwięcej czasu poświęcił militariom z czasu I wojny światowej, co i rusz nawiązując do ówczesnej sytuacji geopolitycznej.

Zachowane mszczonowskie pudełka zapałek oraz ich przedwojenne etykiety zapałczane stały się dla grupy uczniowskiej punktem wyjścia i bezcennym źródłem informacji do poznania historii lokalnej fabryki (ale i samego Mszczonowa), w której zostały wyprodukowane. Z jej funkcjonowaniem ściśle związane były losy wielu rodzin na przestrzeni czasu: kolejnych właścicieli zakładu oraz zatrudnionych w nim pracowników. Zmienne losy mszczonowskiej fabryki zapałek były przecież wypadkową zmieniającej się koniunktury, decyzji władz rosyjskich, a potem okupacyjnych władz niemieckich w latach 1915 – 1918. Takie zjawiska, które generowała I wojna światowa, jak: migracje ludności, przesiedlenia, rekwizycje, pauperyzacja rodzin mszczonowskich, regres gospodarczy rzutowały bezpośrednio na losy zakładu i poziom życia mieszkańców miasta. Jej kondycja ekonomiczna, działalność społeczna kolejnych właścicieli silnie oddziaływała na życie codzienne społeczności mszczonowskiej w różnych dziedzinach i była skorelowana ze zmieniającą się sytuacją polityczną podczas wielkiej wojny.

Młodzież z grupy projektowej, poszukując dodatkowych informacji o mszczonowskiej zapałczarni, sięgnęła do: monografii Mszczonowa Jana Józefeckiego, artykułu prasowego, traktującego o fabryce zapałek autorstwa p. P. Dymeckiego, spisanych wspomnień mieszkańców Mszczonowa (m.in. p. Małgorzaty Skoczyńskiej ). Uczniowie zaczęli dostrzegać, że ,,wybicie się na niepodległość” dokonało się nie tylko dzięki politykom wizjonerom, czynowi zbrojnemu, decyzjom, jakie zapadały w Warszawie w 1918r. czy podczas konferencji w Wersalu – co oczywiście było bardzo ważne- ale także dzięki pracy, aktywności ,,zwykłych – niezwykłych” obywateli społeczności lokalnych.

Młodzież prześledziła działania kolejnych właścicieli zapałczarni. Uczniowie zwrócili szczególną uwagę na podejmowane przez rodzinę Piotra Czerskiego inicjatywy na rzecz miasta, które spowodowały, że zapałczarnia dla mieszkańców Mszczonowa kojarzyła się nie tylko z firmą zapewniającą zatrudnionym środki utrzymania. Dzięki działalności charytatywnej właścicieli zakładu stała się inspiratorem ważnych wydarzeń w Mszczonowie. Rodzina Czerskich wspierała finansowo działalność mszczonowskiego Towarzystwa Gimnastycznego Sokół. Zapewniała opiekę medyczną swoim pracownikom. Beneficjentami filantropijnych działań tej rodziny były również dzieci pracowników zakładu. 

Rodzina ta zakupiła również domy jako formę nagrody dla rodzin zasłużonych pracowników, mieszkających wówczas w budynkach przyzakładowych. W 1900 r. do Mszczonowa na koszt państwa Czerskich przetransportowano z Niemiec cztery dwurodzinne drewniane domy. Umiejscowione zostały na gruntach należących do majątku Fabryki Zapałek „Mszczonów”

 (działki te znajdowały się przy trakcie ze Skierniewic) i przekazane zostały w użytkowanie rodzinom swoich pracowników.

Kolejnym etapem w działaniach uczniowskich było ,,ożywienie" wybranego przez siebie obiektu muzealnego za pomocą nowych technologii i opublikowanie go. Zgodnie z założeniami projektu Historionauci mogliśmy wybrać tylko jeden eksponat. Młodzież zamieściła kolaż mszczonowskiej fabryki zapałek składający się ze zdjęć i opisu wybranego obiektu oraz związanej z nim krótkiej narracji historycznej, sporządzonej na podstawie wiedzy zdobytej w trakcie realizacji projektu. Ze względu na dokonany wybór eksponat zamieszczony przez grupę na specjalnym Palecie programu CEO jest przykładem ścieżki społeczno – gospodarczej.

Projekt ten umożliwił uczniom szersze spojrzenie na uwarunkowania związane z odzyskaniem niepodległości przez państwo polskie, odbudową państwowości, kształtowaniem się jego granic czy modelu ustrojowego – właśnie dzięki wzbogaceniu wiedzy uczniowskiej o historię lokalną. Był to trudny, złożony i długofalowy proces, który nie byłby możliwy bez zaangażowania się wielu pokoleń Polaków również na poziomie regionalnym, wybierających różne, ale jakże istotne dla wspólnego celu, drogi do Niepodległej: wojskową, społeczną czy gospodarczą.

Dlatego było nam bardzo miło, że w przygotowanej przez Centrum Edukacji Obywatelskiej animacji na zakończenie i podsumowanie realizowanych działań programu Historionauci (opublikowanej 22 lutego 2019r.) wśród wybranych czterech szkół (spośród kilkudziesięciu biorących udział w tym projekcie edukacyjnym) uwzględniono także naszą szkołę. Można ją zobaczyć pod linkiem:

https://www.youtube.com/watch?v=Cml18Sj7qmg&feature=youtu.be

Dzięki pozytywnie ,,niepokornym”, często bardzo krytycznym, ale i kreatywnym uczniom udało nam się wykonać zaplanowane zadania, choć nie było łatwo. Trudno czasem zweryfikować różne informacje odnośnie historii lokalnej.

Co robimy nowego dalej? – takie pytanie padło ze strony mojej grupy projektowej, zaraz po pokazie szkolnym przygotowanym przez młodzież z okazji Narodowego Dnia Pamięci Żołnierzy Wyklętych. Opowiemy wam w czerwcu, co porabia historyczna grupa projektowa, składająca się z aktorów, wokalistów, prześmiewców – satyryków, informatyków, która ,,dba” o to, żeby nauczyciel historii nie popadł w belferską rutynę.

Nie udałoby się nam zrealizować różnych projektów historycznych, w które się angażujemy, bez wsparcia Izby Pamięci Ziemi Mszczonowskiej, za co bardzo serdecznie dziękujemy.

Opiekun grupy projektowej: Iwona Lipińska